piątek, 11 kwietnia 2014

Historia pewnego szaleństwa



Czy wszystkie prawicowe drogi prowadziły do Smoleńska? Dzieje „Gazety Polskiej” wskazują, że tak.

RAFAŁ KALUKIN

Pamiętam go, jak odwiedził zlot mło­dej prawicy we Władysławowie. Usiadł na pieńku, pośród młodzieży łaknącej prawdy o różowym salonie oraz gromkich słów o nadchodzącym przełomie. Lecz starszy pan nie spełnił oczekiwań. Był zdystansowany i jakby zrezygnowany. Młodzi wysłuchali z szacunkiem, lecz rozchodzili się zawiedzeni. Piotr Wierzbicki był przecież naczelnym „Gazety Polskiej”. Ich gazety.
Był rok 1999  Na zlocie mieszały się różne środo­wiska. Działacze młodzieżówek AWS, korwinowcy, zadymiarze. Przywódcą tych ostatnich był Piotr Lisiewicz, znany w środowisku happener. Jego zanarchizowana grupka po pijaku zakłócała kolejne spotkania z prominentami AWS, aż gospodarz im­prezy Krzysztof Kwiatkowski (obecny prezes NIK) poszedł negocjować warunki rozejmu.
Poza wszystkim Lisiewicz był dziennikarzem „Gazety Polskiej” i wychowankiem Wierzbickiego.


1
Dekalog dla młodej prawicy Piotra Lisiewicza („Gazeta Polska”, 1996 r.): Organizować środowiska. Uświada­miać tych, którym brak ideowego wy­robienia. „Mówić językiem ostrym, bezkompromisowym”. Ucywilizować skinheadów i polubić anarchistów.
Precz z dewocją, zero kontaktów z pseudoprawicowymi mięczakami („bo nas zjedzą albo skorumpują”). Ze starą pra­wicą też na dystans („twarda obrona na­szego języka i stylu, a jak się nie podoba, to do widzenia, sami przyjdziecie”).
Prywatnie Lisiewicz bywa przyjemnym face­tem, który za powierzchownością zadymiarza, ki- bola i podwórkowego lumpa skrywa sporą dozę dystansu do siebie. Ale na łamach nie bierze za­kładników. Pod Wierzbickim nie mógł rozwinąć skrzydeł. Dopiero w czasach Tomasza Sakiewicza w pełni wcielał swój dekalog - dziś dekalog całej „Gazety Polskiej”.
Za Piotra Wierzbickiego było inaczej, choć bynajmniej nie salonowo. Z dawnego świa­ta ów wnuk przemysłowca i endeckiego działa­cza wyniósł inteligencki etos - odmienny jednak od etosów lewicowych elit ukształtowanych po 1956 roku. Wierzbicki eleganckie maniery pie­lęgnował tylko w codziennym życiu. A pisał tak, jak pisało się w II RP - walił na odlew, ale bez chamstwa i obłudy. Ponosił go temperament i pasja polemisty, lecz nie zrywał mostów z opo­nentami - miał świadomość wspólnych kodów inteligenckich. Obezwładniał czytelnika stylem i argumentami. Nie zastygał w jednej pozie. Po­padając od jednego olśnienia w kolejne, rozliczał się z własnych błędów.
Pod koniec lat 70. porzucił oficjalne łamy, aby zasilić drugi obieg. Na dzień dobry przyłożył w „Traktacie o gnidach” warszawskim inteligen­tom, niby krytycznym wobec Polski Ludowej, a czerpiącym z niej profity. Po stanie wojen­nym inspirowany Dmowskim odkrył znaczenie gry politycznej - jego idolem stawał się Wałę­sa. Po Okrągłym Stole skonstatował, że po rząd dusz łapczywie sięgają dawne „gnidy” (teraz zwane „eleganckim to­warzystwem”) i trzeba ten monopol rozbić przy pomocy przewodniczące­go S. Rozczarowanie przyszło szybko, bo Wałęsa wcale nie chciał oczyszczać Polski z pozostałości po PRL.
Ale Wierzbicki nie złożył broni i w 1993 roku założył „Gazetę Polską”. We wstępniaku deklarował: „»Gazeta Polska« jest gazetą wolną. Nie trzymają nas na smyczy pezetpeerowscy dygnitarze zagnież­dżeni w nomenklaturowych spółkach, ani postso­lidarnościowe lewicowe »autorytety«, zapędzone świeżo do niewdzięcznej misji wybielenia byłych konfidentów bezpieki, ani smutni belwederscy ka­merdynerzy”. Obok wywiady z najbliższymi mu politykami: Janem Olszewskim, Janem Parysem i przede wszystkim Jarosławem Kaczyńskim.
Ówczesnego lidera Porozumienia Centrum po­znał jeszcze w latach 80. Wspominał: „Często bywał u mnie w domu, przychodził głodny na ko­lację, chętnie pił wino i było sympatycznie. Raz wybraliśmy się nawet wspólnie na wakacje”. Bliska znajomość prze­rodziła się w wieloletnie poparcie.
Choć na innych zasadach niż dziś w „GP” Sakiewicza.

2
Sakiewicz popiera z pozycji wasa­la. Nawet cienia krytyki Kaczyńskiego na lamach. Nie ma wolty wodza, której „GP” nie potrafiłaby zracjonalizować. Absurdu, którego nie dałoby się wyolbrzymić. Ani konkurencyjnych sił na prawicy, których stajnia Sakiewicza nie próbowała znisz­czyć kwitami bądź zakulisowymi działa­niami. Nic dziwnego, skoro powiązane z PiS spółki partycypują w „GP”.
Wierzbicki był wolnym człowiekiem. Potrafił wyśmiać Kaczyńskiego, że „mówi do ludzi takim stylem, jakby cala Pol­ska składała się wyłącznie z doktorów nauk politycznych”. Albo że w kampanii wyborczej „nie było sposobu wysiać go do fryzjera”.
A popierał, bo tak chciał. I nie bez resz­ty. Gdy Kaczyński rywalizował o prymat na antywałęsowskiej prawicy z Janem Ol­szewskim, „GP” poparła obu. I jeszcze Korwin-Mikkego. Drugim rysem tożsa­mości naczelnego, obok antykomunizmu, był bowiem reaganowski liberalizm.
Sympatie zespołu ukazywał wewnątrz- redakcyjny ranking: na czele PC z mini­malną przewagą nad UPR. Na szarym końcu Unia Demokratyczna, którą wy­przedzały nawet SLD i Samoobrona. Par­tia „eleganckiego towarzystwa” była złem największym - za inteligenckim pudrem Wierzbicki postrzegał nicość ideową, pazerność na władzę, upupianie inteli­gencji, a przede wszystkim przeszkodę w zrywaniu z PRL.
W rocznicę obalenia rządu Olszewskie­go „GP” wywołała skandal, publikując listę Macierewicza. Dotąd utajnioną, zna­ną fragmentarycznie z przecieków i kry­tykowaną za nierzetelność. Ale redakcja nie miała wątpliwości. Co więcej - do­pisała jeszcze nazwiska, które Maciere­wicz miał z braku dowodów w ostatniej chwili usunąć. Te największe - Geremka i Mazowieckiego.

3
Przy lekturze „Gazety Polskiej” dorastało nowe pokolenie prawicy. Stworzyła wzo­rzec pisma tożsamościowego, w którym przekaz ideologiczny dominuje od ko­mentarza naczelnego po dobór haseł do krzyżówki: „też ma wąsy, ale nie hałasu­je, bo pływa pod wodą”, „potoczna nazwa partii Geremka” („udecja”), „zwierzę Jaro­sława Kaczyńskiego”.
Taka była, bo była jedyna. Medialny establishment zdominowała w latach 90. opcja lewicowo-liberalna. Miała - trze­ba przyznać - problem z tolerancją dla in­nych nurtów, przeciwników traktowała brutalnie. To nakręcało radykalizm mło­dych prawicowców uwiedzionych przez Wierzbickiego.
I tu pojawiła się fundamentalna sprzeczność. Bo Wierzbicki nie zamierzał być głosem pokolenia. Musiałby liczyć się z emocjami społecznymi, które stymulo­wał, a to nie leżało w jego naturze. Cha­dzał własnymi ścieżkami. Czytelnikom nie schlebiał: idziecie za mną albo do widze­nia. Do własnego zespołu podejście miał identyczne. W „Gazecie Wyborczej” nawet stażysta był z naczelnym na „ty”. W „GP” po latach współpracy awansowany do kie­rownictwa Sakiewicz nadal zwracał się do Wierzbickiego „panie redaktorze”.
W połowie lat 90. SLD zdobył pełnię władzy, a w prawicowych niszach bulgota­ła już woda. Nic tylko podkręcać gaz i cze­kać na efekty. I nagle - był kwiecień 1996 r.
Wierzbicki publikuje tekst „(idy radyka­łowie w piętkę gonią”. Ostrzega: „Wzbiera fala poglądów tak zdecydowanych, tak bo­jowych, tak buńczucznych, że właśnie na­brałem ochoty zostać na chwilę autorem bardziej umiarkowanym i postanowiłem owym świeżo upieczonym superradykałom utrzeć nosa”.
Z pasją natarł na prawicowe aberracje, wedle których „Tygodnik Powszechny” był „zamaskowanym stronnikiem komuni­stów”, KOR to pseudoopozycja, która pod­stępnie opanowała Solidarność, a Okrągły Stół był aktem zdrady. Jest to – dowodził błąd wynikający z nadmiernego przy­wiązania do logiki. Bo choć dziś nie podo­ba nam się otwarty katolicyzm „TP” choć mierzi nas obecny Michnik bratający się z generałami, choć w okrągłostołowym kompromisie widzimy źródła anomalii III RP, to wcale nie znaczy, że winni tego stanu rzeczy urodzi­li się zdrajcami. Takie rozumowa­nie prowadzi do obłędu, w którym kiedyś okaże się, że „prawdziwymi bohaterami powojennej Polski byli człon­kowie PZPR, funkcjonariusze SB oraz ci, którzy siedząc przez pięćdziesiąt lat jak mysz pod miotłą i trzęsąc portkami ze strachu, nie uczynili dla Polski nic”.
Tym zdaniem czołowy piewca lustracji nagle przyjął koronny argument antylustracyjny. A był to dopiero początek nowej krucjaty Wierzbickiego. Ledwo co lanso­wał ideę przywrócenia „instynktu polsko­ści”, co prawda zastrzegając, że to „materia wybuchowa” - może bowiem doprowadzić do „wyłonienia światłego i kompetentne­go przywództwa” albo erupcji „sil destruk­cji i fanatyzmu”. Wzywał: „Polska musi się wyrwać z duchowej niewoli, ale nie po to, by popaść w szaleństwo”.
I nagle dochodzi do redaktora, że jego prawica - ta solidarnościowa - popa­da w szaleństwo. Że jego bohaterowie, zwłaszcza Macierewicz, zaczynają prze­mawiać językiem Rydzyka. Wokół bajania o masońskich spiskach ledwie skrywany antysemityzm, antyzachodnie fobie sprzy­jające interesom rosyjskim. I nikt się tym nie martwi. „Wpadłem w furię. (...) Pi­łem to piwo sam. Ale czy przypadkiem nie było trochę tak, że go w jakimś stopniu, w jakiejś cząstce nawarzyłem?” - pytał.
Owszem. Zanim nawiedziła go furia, sam żyrował szaleństwo. Pierwszy wydru­kował Łysiaka głoszącego, iż Michnik sie­dział w więzieniu dlatego, że „bezpieka dla kamuflażu prześladowała swych współ­pracowników”. Publikował teksty o ma­sonerii pełne cytatów z Jędrzeja Giertycha i reklamy wydawnictw specjalizujących się w takich tytułach jak „Program świa­towej polityki żydowskiej”. Bagatelizował znaczenie antysemickich emocji, pisząc: „Nie interesują nas rysy twarzy i brzmie­nia nazwisk polityków, ale gdy przynosi nam ktoś artykuł o tym, jak to w pewnym środowisku dziadkowie działali w KPP, ta­tusiowie zakładali UB, a dzieci prowadzą ożywioną kampanię rehabilitującą dzisiej­szych komunistów, to nie wrzucamy tego artykułu do kosza tylko dlatego, że nazwi­ska owych dziadków i tatusiów brzmią z żydowska”. To przecież zapowiedź o lata późniejszych „Resortowych dzieci”!

4
Nie był jedynym Aladynem. Ale właśnie on padł ofiarą dżinna. Natychmiast straci! sporo czytelników. Zacisnął zęby i ogłosił doktrynę równego dystansu do Michnika i Rydzyka, lecz pa­sję zwracał coraz mocniej przeciw temu drugiemu. Nakład spadał, a zespół, któ­ry zasmakował w radykalizmie, popadał we frustrację. I tak przez długie dziewięć lat. Tymczasem nadciągała już rewolucja IV RP i prawica czuła, że nadchodzi jej czas. Co za generał, który studzi gorącz­kę bitewną?
Tuż przed dojściem PiS do władzy po gangsterskiej rozgrywce Sakiewicza gene­ralskie pagony zostały zerwane. Wierzbi­cki odszedł. Z redakcji i w ogóle z debaty. Jako publicysta milczy do dziś. Jeszcze w 2001 r. mówił Barbarze Łopieńskiej o fa­talnych skutkach publicystycznych wojen poprzedniej dekady. Solidarnościowej le­wicy zarzucił, że zainfekowała Polaków mirażem politycznej zgody, co sprawia, że ważne spory odbierane są jako walka o stołki. Prawicy (sobie?), że tak przyczerniała III RP, aż ludzie uwierzyli, że „odby­wa się wręcz holocaust narodu polskiego”.
Dziedzictwo Wierzbickiego zaczęło żyć własnym życiem. „Instynkt polskości”, zamiast budować myślenie patriotycz­nych elit, stanowi podpórkę dla specjali­stów od negowania polskości oponentów. Radykalna krytyka Okrągłego Stołu za­prowadziła do odrzucenia legitymacji RP. Etos niezależności stał się „nie- pokornością” za partyjne pieniądze. Za­angażowana publicystyka - pozbawioną treści grafomanią służącą mobilizowaniu elektoratu. Zasadne ostrzeżenia przed „prorosyjskim lobby” - prymitywną rusofobią i tropieniem putinowskiej piątej ko­lumny, szykującym grunt pod smoleńską teologię zamachu.
Dzieci Wierzbickiego weszły już w wiek średni. Pomne jego losu, nawet jeśli kie­dyś zrównoważą swój ogląd świata, tak ła­two nie porzucą radykalnej nuty. W cieniu IV RP i Smoleńska dorosło nowe pokole­nie, dla którego czamo-biala Polska nie jest już publicystyczną figurą, lecz realnością.
Jego przedstawiciele kręcą się po koryta­rzach „GP”. Są ni to dziennikarzami, ni to politycznymi aktywistami, ni to zadymiarzami. W piórze niezbyt biegli, wyżywają się w nawoływaniu i piętnowaniu na porta­lach społecznościowych bądź na ulicy.
Za kilka dni dadzą o sobie znać na Kra­kowskim Przedmieściu.

5.
Mam z Piotrem Wierzbickim problem. Chłonę jego teksty, nawet gdy się z nimi nie zgadzam. Widzę zasadność jego kry­tyk „eleganckiego towarzystwa”, nawet jeśli czuję się z owym towarzystwem emo­cjonalnie i duchowo związany. Podzie­lam jego intuicje, nawet jeśli prowadzą mnie do odmiennych wniosków. Upatru­ję w nim jednego z ostatnich herosów pol­skiej inteligencji, nawet jeśli pozostawił po sobie upiorki.
I szkoda, że przegrał swą ostatnią krucjatę. I dobrze, że nie wygrał tych wcześniejszych.

ŹRÓDŁO

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz